नवलपुरमा उत्पादित कागती बजारमा, व्यवस्थित बजार नहुँदा किसानहरू चिन्तित

देवचुली । नवलपुर जिल्लाको बुलिङटार–४ सिंचाङस्थित पहाडी क्षेत्र यतिखेर हरियाली कागती बगैंचाले ढाकिएको छ। देवचुली नगरपालिका निवासी कृषक दिपक चापागाई र देवीप्रसाद भुसालले सिंचाङमा सुरु गरेको कागती खेती अहिले नवलपुरमै उदाहरणीय बन्दै गएको छ।

पाँच वर्षअघि करिब ८० रोपनी जमिनमा २ हजार बोट कागती रोपेर थालनी गरिएको यो व्यवसाय अहिले उत्पादनको चरणमा पुगेको छ। गत वर्षदेखि नियमित उत्पादन सुरु भएको कागती खेती यस वर्ष मात्रै ५० क्विन्टल कागती बजारमा पठाइएको छ भने ५०० क्विन्टलसम्म उत्पादन हुने अपेक्षा गरिएको छ। कृषक चापागाई भन्छन्, “कागतीले गाउँको पहिचान मात्रै होइन, युवालाई कृषि रोजगारीको बाटो देखाएको छ।”

वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएर विभिन्न काम, व्यवसाय गरेका चापागाई र स्वास्थ्यकर्मी रहेका भुसाल दुवैले कृषिमा सम्भावना देखेपछि सुन्तला र कागती खेतीमा होमिएका हुन् । सफल कृषि फर्म र भुसाल कृषि फर्म संचालन गरेका चापागाई र भुसालले बौदीकाली गाउँपालिकामा सुन्तलाका बिरुवा उत्पादनसँगै सुन्तलाका बोटहरु लगाएका छन् । बौदीकालीमा सुन्तलाका बोटहरु हुकर्दै गरेका छन् भने सिंचाङमा लगाइएको कागतीको उत्पादन सुरु भएको चापागाईंले बताए । सिंचाङ्को कागती खेतीका लागि ३ जनालाई रोजगारी दिएका उनीहरुले सिजन अनुसार कामदारहरु प्रयोग गरि काम गरिरहेको बताए । १ करोड ५० लाख रुपैयाँ माथि लगानी गरेर कृषिमा लागेका उनीहरु अहिले उदाहरणीय बन्दै गएका छन् ।

उनको भनाइ जस्तै, अहिले यो खेती सफल कृषि फर्म, भुसाल कृषि फर्मसँगै सृष्टि कृषि फर्म र हातेमालो कृषक समूह मार्फत गाउँभरि फैलिएको छ। हालसम्म ६ हजारभन्दा बढी कागतीका बोटहरू सिंचाङ क्षेत्रमा रोपिएका छन्। कागती खेतीमा गाउँका सबै जनाको सक्रियता बढेको छ ।

कागती खेतीको लहर नवलपुरका अन्य गाउँहरूमा पनि विस्तार हुँदै गएको छ। कृषि ज्ञान केन्द्र नवलपुरका प्रमुख कुलप्रसाद तिवारीका अनुसार जिल्लाभरि १००–१५० जना किसान कागती खेतीमा संलग्न छन् र हालसम्म ५० हजारभन्दा बढी बोट रोपिएको छ। “यो वर्ष मात्रै ४०० देखि ५०० मेट्रिक टन कागती उत्पादन हुने अनुमान गरिएको छ,” तिवारीले भने, “यहाँको माटो, मौसम र जात उपयुक्त भएकाले उत्पादन राम्रो हुँदै गएको छ।”

राष्ट्रिय कृषि आधुनिकीकरण कार्यक्रम, कार्यक्रम कार्यान्वयन इकाइ नवलपुरका वरिष्ठ कृषि अधिकृत देवीराज अधिकारी अनुसार नवलपुरमा सुन्तला जात फलफूल जोन विकास कार्यक्रम अन्तरगत विगतबाट नै सुन्तला, कागतीको क्षेत्र विकास कार्यक्रम संचालन भइरहेको र अहिले उत्पादन सुरु भएको बताए । उनले किसानहरुलाई आवश्यक परामर्श, गुणस्तरीय विरुवाका लागि नर्सरी व्यवस्थापन गरिएको, अनुदानमा बिरुवा प्रदान गरिएको, रोग किरा व्यवस्थापन आवश्यक औषधिहरुको उपलब्धता गरिएको बताए । किसानहरूले उत्पादन गरेका कागतीहरुलाई स्थानीय बजारमा खपत नहुने भएकाले काठमाडौँ, पोखरा, चितवनका बजारमा लैजानका लागि पहल गरिएको उनले जानकारी दिए ।

नवलपुरका किसानहरूले कागती खेतीमा लगानी गरिसकेका छन्। उत्पादनसँगै बढ्दो चुनौती भने बजार व्यवस्थापन रहेको कृषकहरूको भनाइ छ। कागती खेतीले गाउँमा रोजगारी सिर्जना गरिरहेको छ भने आर्थिक आत्मनिर्भरताको ढोका पनि खोलिरहेको छ। तर, उत्पादित कागतीको व्यवस्थित बजार नहुँदा किसानहरू चिन्तित छन्। “हामी उत्पादन गर्न सक्छौं, स्थानीय बजारमा उत्पादित कागतीको खपत नहुने हुँदा बजार खोज्न कठिन भइरहेको छ,” कृषक देवीप्रसाद भुसाल भन्छन्, “सरकार र सरोकारवालाको सहजीकरण आवश्यक छ।”